Он жылдық жоспар шешілмеген мәселелерді қамтиды
2023 жылдың соңында Қазақстанда 646 мың тұрғын үй кезегінде тұрған адам болды. 2033 жылдың соңына қарай, жыл сайынғы орташа өсім 6,9% сақталса, бұл сан 1,3 миллионға дейін артып, 79,3 миллион шаршы метр тұрғын үй салу қажет болады, яғни жыл сайын 7,9 миллион шаршы метр салу керек. Міне, осындай жоспар.
«Көптеген құрылыс компаниялары белгіленген тәртіпті айналып өтіп, кепілдіктерсіз келісімшарттар жасай отырып, үлескерлерден ақша тартуды жалғастыруда. Мәжіліс үлескерлік құрылыс бойынша заң жобасын әзірледі. Министрлік депутаттармен бірге келісімшарттарды жасау механизмін әзірлеуі тиіс, бұл азаматтарға қауіп-қатерлерді болдырмауы керек», — деді Қазақстан Премьер-министрі Олжас Бектенов 2024 жылдың 10 желтоқсанында осы мәселелерді талқылаған үкімет отырысында. — Сондай-ақ, тұрғын үй кезекке тұрған адамдардың тізімдерін жаңарту қажет, тізімдерді инвентаризациялауды жеделдету керек»
Өнеркәсіп және құрылыс министрі Канат Шарлапаев отырыста 2024 жылы Қазақстанның тұрғын үй және құрылыс саясатына сәйкес, әкімдіктердің тұрғын үйді есепке алу және бөлу функциялары Отбасы банкке берілетін заң қабылданғанын хабарлады.
Тұрғын үй есепке алу күні мен азаматтардың табыс деңгейі бойынша бөлінеді. 50 мың адамға әсер ететін, сатып алу құқығынсыз жалға берілетін тұрғын үйді жекешелендіру құқығы енгізіледі. Тұрғын үйді жекешелендіру нормалары 4 желтоқсаннан бастап күшіне енді, ал заңның басқа жаңалықтары 2025 жылдың мамырынан бастап күшіне енеді.
Министр сондай-ақ, сәулеттік нормалардан ауытқуларды болдырмау үшін, қала құрылысы жоспарлау кезеңінде қала құрылысы сараптамасы институтын енгізу туралы айтты. Жобалар бекітуге дейін РГП «Госэкспертиза» тарапынан тексеріледі. Бұл, мысалы, бастапқы рұқсат құжаттарын беру кезінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтады.
2024 жылы 22 мыңнан астам жалға берілетін пәтерлерді сатып алуға мемлекеттік қолдауға 330 миллиард теңге бөлінеді. Жыл соңына дейін 165 миллиард теңге сомасына ГЦБ шығару арқылы 10 мыңнан астам кредиттік тұрғын үй пәтерлерін пайдалануға беру жоспарлануда. 2-5% жеңілдетілген ипотекалық несиелер арқылы 7 861 несие 94,5 миллиард теңгеге берілді. Тұрғын үй құрылыс аудандарына инженерлік желілерді салуға 83 миллиард теңге бөлінді.
2024 жылдың мамырынан бастап «Наурыз» атты жаңа тұрғын үй бағдарламасы іске қосылады. 300 миллиард теңге көлемінде 12 мың несие беру жоспарлануда. 172 миллиард теңгеге 6 мыңнан астам несие берілді.
2024 жылдың 11 айында Қазақстанда құрылыс жұмыстарының көлемі 7 триллион теңгеге жетті. Шарлапаевтың мәліметі бойынша, саланың үлесі елдің ЖІӨ-нің 5,6% құрайды. Шамамен 670 мың адам жұмыс істейді, 53 мың кәсіпорын қызмет етеді, олардың 2 903-і құрылыс материалдарын өндіреді.
2024 жылдың қаңтарынан қараша айына дейін 16,3 миллион шаршы метр тұрғын үй салынды. 2024 жылдың соңына дейін рекордтық 18 миллион шаршы метр тұрғын үй енгізіледі, — деп болжайды министр.
«Министрлік тұрғын үй құрылысын ынталандыру бойынша теңдессіз шаралар қабылдады. 2024 жылы осы мақсаттарға барлық көздерден 965 миллиард теңге жоспарланып отыр, бұл 41 мың жаңа пәтерге 160 мыңнан астам азаматты орналастыруды қамтамасыз етеді», — деді Шарлапаев.
Тек ертегіде жылдамдық бар
Әкімдіктердің облигацияларын сатып алу есебінен жалға берілетін тұрғын үйге қаражат орналастыру үшін жалпы қаржыландыру жоспары 272 миллиард теңгені құрайды, бұл 17,3 мың пәтер сатып алуға арналған.
Осылайша, бір орташа пәтер Қазақстанға 16 миллион теңгеге түседі.
Облигацияларды сатып алу арқылы қаржыландырылатын кредиттік тұрғын үй бағдарламасы бойынша әкімдіктерге 10 желтоқсанға 100% қаржыландыру немесе 165,1 миллиард теңге берілді. Күтілетін тұрғын үйді енгізу жоспары — 10 мың пәтер, олардың 5,7 мыңы тапсырылды.
Сонымен қатар, мемлекет 2024 жылы үлескерлік құрылысқа кепілдік берді және құрылысшыларға 165,6 миллиард теңге немесе жоспарланған көлемнің 93%-ын субсидиялады. Жыл соңына қарай бұл сома 178,2 миллиард теңгеге дейін артуы тиіс және коммерциялық тұрғын үй құрылысында қатысатын 7 мың азаматтың қаржысын қорғауы керек.
Қазақстандағы әкімдіктер жоспар бойынша 17,3 мың пәтердің 10 желтоқсанға дейін 9,2 мың пәтер немесе 53% сатып алды, бірақ оларға жоспар бойынша 91% қаржы берілді, деп хабарлады «НУХ «Байтерек» АҚ басқармасының төрағасы Рустам Карагойшин.
«Жалға берілетін тұрғын үй бойынша МИО-мен жекешелендіру құқығы, облигацияларды сатып алу арқылы қаржыландырудың жалпы жоспары 272 миллиард теңгені құрайды, 17,3 мың пәтер сатып алу үшін», — деді Карагойшин, үкімет отырысында баяндама жасап. — 10 желтоқсанға дейін әкімдіктердің облигациялары 248,5 миллиард теңгеге сатып алынды немесе жылдық жоспардың 91%. Соңғы транш әкімдіктерге 23,5 миллиард теңге көлемінде 2024 жылдың 17 желтоқсанына жоспарланған, «Самрук Казына» АҚ-дан қаражат алғаннан кейін.
Әкімдіктер 169,4 миллиард теңге немесе бөлінген қаражаттың 68%-ын игерді. Төмен игеру көрсеткіші бар әкімдіктер: Алматы облысы — 16% немесе 2,5 миллиард теңге 16,2 миллиард теңгеден, СҚО — 32% немесе 1,2 миллиард теңге 3,9 миллиард теңгеден, Алматы — 32% немесе 8,2 миллиард теңге 25,4 миллиард теңгеден, Ақтөбе — 34% немесе 4,4 миллиард теңге 13,2 миллиард теңгеден, және Қарағанды — 35% немесе 4,6 миллиард теңге 13,2 миллиард теңгеден.
2024 жылдың 6 желтоқсанына қарай әкімдіктер 16,9 мың пәтер сатып алу бойынша конкурстар жариялады (жоспарның 98%), шын мәнінде 9,2 мың пәтер сатып алынды немесе жоспардың 53%.
Осылайша, 17,3 мың пәтер жоспары бойынша әкімдіктер 6 желтоқсанда барлығы 9,2 мың пәтер сатып алды. Ең аз сатып алынған пәтерлер бойынша әкімдіктер: Астана — 0, жоспар бойынша 1 500 пәтер, Алматы — 88 пәтер немесе жоспардың 6% 1 500, Алматы облысы — 16% немесе 155 пәтер 989-нан.
10 000 кредиттік пәтердің 5 700-і тапсырылды
Қазақстандағы кредиттік тұрғын үйді енгізу жоспары 10 мың пәтер (0,7 млн шаршы метр), оның ішінде әкімдіктер 5,7 мың пәтер (457 мың шаршы метр) тапсырды, алайда әкімдіктерге қаржыландыру 165,1 миллиард теңге немесе жоспардың 100% берілді, деп хабарлады Карагойшин.
Барлығы 17 әкімдіктің облигациялары 165,1 миллиард теңгеге сатып