**Казахша аударма:** Батыс Қазақстан облысының су ресурстарын реттеу және қорғау инспекциясының жетекшісі су қоймасының засыпталуы туралы айтты. Тексерулер жүргізілгенімен, қаскүнемдерді...
3
Батыс Қазақстан облысының Жайық-Каспий бассейнін басқару инспекциясының су ресурстарын пайдалану және қорғау жөніндегі комитетінің жетекшісі Канат Отегалиев, ЖКМБИ-да бұл мәселе бойынша бірнеше тексерулер жүргізілгенін, алайда қылмыс орнында су қоймасын толтырып жатқан адамдарды ұстай алмағандарын айтты.
4
– Бұл тоған, Объединенное бақша қоғамында орналасқан, Чаган өзенінің тасқын кезінде еріген қар суларымен толығады және Чаган өзенінің жайылмасында су объектісі болып есептеледі. Тоғанның толтырылып жатқаны туралы шағым бізге қыркүйекте түсті, біз тексеру жүргіздік, бірақ келгенде техниканың ол жерде болмағанын көрдік. Бізге бұрын сол жерде толтыру жұмыстары жүргізілгені туралы бейнетүсірілім көрсетті. Біз су объектісінің жағалауларынан толтырылып жатқанын анықтадық. Су кодексіне сәйкес, су қорғау аймағында және белдеуде кез келген жұмыстар ЖКМБИ-мен келісуі тиіс, бірақ біз бұл тоғанға ешқандай рұқсат бермегенбіз. Анықталғандай, тоған орналасқан аумақ 2010-2011 жылдары жеке тұлғаларға берілген. Участоктардың берілуі келісілген бе, білмеймін, біз жер бермейміз. Онда бірнеше кадастрлық нөмірлері бар учаскелер бар, қазіргі уақытта біз НАО ГК «Правительство для граждан» арқылы меншік иелері туралы ақпарат сұрадық. Қазір бізді тартатын ешкім жоқ, себебі бізде тек толтыру фактісін көрсететін бейне бар, онда трактор нөмірі немесе жұмысты жүргізген адамның беті көрінбейді. Қайта тексеру жүргізу үшін бізге негіздер мен бақылаушы органмен келісімдер қажет, – деп түсіндірді Канат Отегалиев.
Қоғамдық экологиялық бірлестік жетекшісі Телегей Дауренбек Сахым, егер учаскелер тікелей мақсатында пайдаланылмаса, мемлекет олардың иелігінен алуға құқылы екенін атап өтті.
– Жер бақша қоғамының аумағында орналасқан, демек, онда бақшалар, көкөніс бақтары болуы тиіс, ал егер онда ештеңе отырғызылмаса, учаскелерді алып қою қажет. Жерлер географияны ескермей берілгендіктен, онда саяжай шаруашылығын жүргізу мүмкін емес, сондықтан оларды басқа учаскелермен ауыстыру керек. Ал бұл су қоймасын заңдастырып, көл ретінде қалдыру қажет, бізде оны толтыратындай көлдер көп емес, – деп атап өтті қоғамдық тұлға.
Сөз арасында Батыс Қазақстан облысының табиғи ресурстар және табиғат пайдалану басқармасының мамандары, бұл су қоймасының балық шаруашылығы су қоймалары тізіміне енгізілгенін және басқарма тарапынан объектінің паспорты жасалғанын айтты.
– Бұл су қоймасы шаруашылық субъектісіне бекітілмеген. Бұрын біз толтыру жүргізілген жерге шыққанбыз, бірақ бізді шығарып жіберді, бұл жердің жеке меншік екенін айтты. Біз толтыруды тоқтату үшін полиция департаментіне хат жолдадық, бірақ бүгінгі күнге дейін жауап жоқ. Сонымен қатар, біз ЖКМБИ-ге толтыруды тоқтату үшін жүгіндік. Акиматтың шешімімен Чаган өзенінің бойында су қорғау аймақтары мен белдеулері бөлінген, Чаганның су қорғау аймағының ені 500 метр, заң бойынша кез келген жұмыстар тек ЖКМБИ-мен келісу арқылы жүргізілуі тиіс. Биылғы жылдың басында УПР-ға осы су қоймасын тізімнен шығару туралы хат жіберілді, өйткені балық шаруашылығы комитетінен бұл су қоймасының балық шаруашылығын жүргізуге жарамсыз екендігі туралы хат келді. Енді бұл жеке жер екенін анықтап отырмыз. Бірақ, комитеттен келген хатқа сәйкес, біз оны шығара алмаймыз, мүмкін сот процесі мен сот шешімі қажет болады, – деді УПРиРП-ның орынбасары Дархан Закарин.
Батыс Қазақстан эколого-географиялық қоғамының төрағасы Дархан Сариев, осындай шатасулар мен жер бөлімінің немқұрайлы қатынасы нәтижесінде жайылма жерлердің жеке меншікке өткенін атап өтті.
– Барлық жайылма жерлер таратылды немесе сатылды, ал қазір не бар? Жер учаскелерінің иелері жайылма орманды кесіп жатыр, бұл өзендердің гидрологиялық балансын сақтау үшін өте маңызды. Балалар зоопаркының маңындағы учаскелерде де солай, бәрін кесіп, құрылыс жүргізілген. Стелла ауданында да су қорғау белдеуінде жеке меншікке берілген учаскелер бар екен. Бұл жерлерді алып қою бойынша ешқандай жұмыс жүргізілмейді, – деп наразылық білдірді қоғамдық тұлға.
Жалпы, жиналыс қорытындысы бойынша табиғи ресурстар басқармасының өкілдері су қоймасын сақтау қажеттілігі туралы өз позициясын білдірді, бұл олардың экологиялық қоғам өкілдері тарапынан қолдау тапты.
Батыс Қазақстан экология департаментінің бастығы Мурат Ермеккалиев, Экологиялық кодекске сәйкес кез келген шаруашылық қызмет экологиялық бағалауды алуы тиіс екенін атап өтті.
– ҚР Экологиялық кодексінің 68-бабына сәйкес, шаруашылық субъектісі жоспарланған шаруашылық қызметі туралы өтініш беруі тиіс, оның нәтижесінде бұл қызметтің қоршаған ортаға әсерін бағалауға немесе әсерді скринингке жататындығы анықталады, оның нәтижесінде ДЭ немесе табиғи ресурстар басқармасы, категориясына байланысты рұқсат береді. Біз бірінші категория бойынша рұқсат береміз, УПР екінші категория бойынша, үшінші категория бойынша әсер ету декларациясын тапсыру қажет, егер төртінші категория болса, онда ештеңе қажет емес. Бұл жағдайда шаруашылық қызмет су қорғау аймағында жүргізілуде, сондықтан қоршаған ортаға әсерді бағалау процедурасы, онда қоғамдық тыңдаулар қарастырылған, сақталуы тиіс. Біздің ДЭ-ға осы объект бойынша ешкім рұсат алу үшін жүгінген жоқ, – деп түсіндірді облыстың бас экологы.
М.Утемисов атындағы ЗКУ-дің ғылыми жұмыстар және халықаралық байланыстар жөніндегі проректоры, география ғылымдарының кандидаты, профессор Кажмурат Ахмеденов.
«Жайылма көлдерінің ерекшелігі — су режимінің тасқындардан тәуелділігі. Көктемде көлдер тасқын суларымен толығады, ал жазда өзеннен бөлініп қалады. Жайылма көлдері өзен экожүйелерінің өмірінде маңызды рөл атқарады, өзендердің ағынын реттей отырып, өздерінің қуысында суды ұстап, басқа кезеңдерде қайта береді. Олар су бөлгіштерден беттік және жер асты ағындарын жинайтын ерекше табиғи тұндырғыштар болып табылады, сондай-ақ судың негізгі массасын жинақтайды. Жайылма көлдері жағалаудағы су өсімдіктерінің өсуі мен көптеген су және жағалаудағы құстардың, сондай-ақ жартылай су жануарларының өмір сүруі үшін қолайлы жағдайлар жасайды. Жайылма көлдері, әдетте, тар ені бар және жарты ай тәріздес формаға ие. Тереңдігі 2–10 м, ал су әрдайым тұщы. Сонымен қатар, жайылма әдетте ағаш-шөпті өсімдіктермен және шалғындармен жабылған, бұл қысқы ылғалдың жиналуына ықпал етеді. Жайылма көлдерінің гидрохимиялық көрсеткіштерінің көпшілігі өзендердің сапалық көрсеткіштерімен ұқсас.»
«Алдымен құрғатылған, енді толтырылады»
Жиналыс нәтижесінде жағдайды бағалау үшін жерге шығу туралы шешім қабылданды. Объединенное бақша қоғамының тұрғындарынан су қоймасынан суды сорып жатқан насостардың бейнетүсірілімі алынды, ал кейін осы насостарды жедел түрде демон