«Қазақстан — қарақшылардың шабуылына ұшыраған шхуна». Неліктен Тоқаев Ұжымдық қауіпсіздік келісімшарт ұйымын қауіпсіздік кепілі деп атайды?

28 қарашада Қазақстан астанасында өткен ҰҚШҰ саммитінің қатысушылары Ресей, Беларусь, Қырғызстан және Тәжікстанның лидерлері болды (ұйымға Армения да кіреді, бірақ ол өз қатысуын тоқтатты).

«Қазіргі заманғы сын-қатерлер жағдайында ҰҚШҰ барлық қатысушы елдер үшін қауіпсіздік кепілі ретіндегі қажеттілігін тұрақты түрде көрсетіп келеді. Біздің келісілген іс-әрекеттеріміз, өзара сеніміміз бен қолдауымыз ең күрделі және ауқымды міндеттерді шешудегі ұжымдық мүмкіндігімізді нығайтады. ҰҚШҰ тек әскери серіктестік емес, бұл біздің күштеріміз бен ресурстарымызды мемлекеттік суверенитетіміз бен аумақтық тұтастығымызды қорғау үшін біріктіретін ерекше механизм», — деді Тоқаев.

Ресей Президенті Владимир Путин Астанадағы сөзінде Украинаға «Орешник» баллистикалық зымырандарымен жаңа соққылар жасайтынын айтты. ҰҚШҰ отырысынан кейін Путин соққылардың нысаналары Киевтегі шешім қабылдау орталықтары болуы мүмкін екенін мәлімдеді.

Путиннің мәлімдемелері тек Украинаға немесе НАТО-ға мүше елдерге ғана емес, сонымен қатар басқа ҰҚШҰ қатысушыларына да бағытталған, деп есептейді қазақстандық саясаттанушы, «Тәуекелдерді бағалау тобының» директоры Досым Сатпаев.

«Бұл, негізінен, қазіргі уақытта саммитке қатысудан бас тартып отырған Армения сияқты басқа ҰҚШҰ қатысушыларына намек. Басқа елдер Арменияның жолымен жүрмеуі керек — [олар] Ресейге жақын болуға тырысуы керек, өйткені Ресей әлі күнге дейін күштің маңызды орталығы және кейбір аймақтық қауіпсіздік провайдері болып табылады», — деп түсіндірді сарапшы.

Оның айтуынша, Кремль ҰҚШҰ елдерін Украинамен соғысқа тікелей тарту мүмкін еместігін жақсы түсінеді: атап айтқанда, Орталық Азия мемлекеттерінің президенттері бұл әскери қақтығысқа қатысуға келісім берген жағдайда, өз елдерінде проблемалар туындайтынын түсінеді. Бұл туралы Ресейдің Солтүстік Кореядан әскери қызметкерлерді белсенді түрде тартуы да куәландырады: Путин Пхеньянмен келіссөз жүргізуді оңайлатты.

Алайда, Кремль ұзақ мерзімді перспективада Қазақстанды он жыл бұрынғыдан да маңызды өңір ретінде қарастырып отыр.

«Мұнда "географиялық тағдыр" ұғымынан шығу керек, жалпы шекара бар, бұл туралы барлық деңгейде үнемі айтылады. Қазақстан мен Орталық Азия — бұл Ресей үшін қазіргі уақытта маңызды буфер, ол әскери альянстар құру тұрғысынан, Иран мен Солтүстік Кореямен болғандай, және жаңа нарықтар мен шикізат іздеу тұрғысынан қажет. Назарбаев кезеңінен бері Қазақстанның экономикасы Ресеймен өте тығыз байланыста болғанын байқаймыз, ал Тоқаев кезінде бұл байланыс одан әрі күшейді», — деп түсіндірді Сатпаев.

Оның айтуынша, бұл Қазақстан үшін үлкен проблемаларды туындатады, себебі «Қазақстан экономикасының Ресейдің санкциялық экономикасына тығыз байланысуы» жағдайы туындайды.

«Қазақстанды пираттар басып алған шхунаға ұқсас, әртүрлі крюктермен тартып, оны өздеріне жақындатып жатыр», — деді Сатпаев. — Путиннің сапары осы саясаттың аясында өтуде: біз Қазақстан экономикасының стратегиялық секторларында Ресейдің өте күшті күшеюін көріп отырмыз. Осы сапар аясында қол қоюланған құжаттар негізінен экономикалық өзара іс-қимылға қатысты болды».

Сондай-ақ, Украинадағы соғыстың эскалациясы Қазақстан үшін де қауіптер туғызады, деп баса айтты Сатпаев. Бірақ әскери агрессия тұрғысынан емес: Украинадағы соғыс Ресейдің көптеген ресурстарын тартып жатыр, деп сенімді сарапшы, ал Қытай мен Түркия басшылары Орталық Азия өңіріне қауіпсіздік кепілдігін берді.

«Конфликтінің эскалациясында қазір әсіресе ұзақ қашықтыққа ұшатын зымырандардың белсенді пайдаланылуы байқалады. Гипотетикалық түрде зымырандық соққылар Ресейдің Каспий флотилиясына, Новороссийске жасалуы мүмкін. Ал Қазақстан үшін бұл Каспий құбыры консорциумы арқылы халықаралық нарықтарға қазақстандық мұнайды тасымалдаудың маңызды торабы», — деп атап өтті Сатпаев. Тоқаев, саясаттанушының пікірінше, мұны түсінеді.

Қазақстанда құқықтық іс қозғалды, өйткені Astana Opera театрының жанындағы LED экранда Ресей Президенті Владимир Путиннің сапары кезінде Украина туы пайда болды. Арнайы қызметтер бұл хакерлік шабуыл болғанын хабарлады. Путиннің Қазақстанға келуіне қарсы шыққан Көкшетаулық үш белсенді әкімшілік жауапкершілікке тартылып, айыппұл салынды. Ұсталғандардың бірі «Сіздің жоғары мәртебеңіз, Қазақстаннан кете беріңіз!» деген плакатпен шықты. Бұл Ресей президентінің сапары күні Астананың көшелерінде ілінген үлкен баннерлерге сілтеме болды. Баннерлердегі жазу «Сіздің жоғары мәртебеңіз, мырза Владимир Путин, Астанаға қош келдіңіз!» және қалада орыс туының көптігі көптеген тұрғындарды ашуландырды.